Nostalgies en nou

Ek ken haar en ek ken haar nie. Annelie van die Laerskool. Oulike juffrou. Sy bel my om te vra of ek op 8 Junie van dese jaar bereid sal wees om Gr. Eens, twees en dries te kom help beoordeel. Dit is redenaartyd by die skool. “O jaaa!” dink ek onmiddellik, gedagtig aan die wonderlike tye toe ek self deel van die skool se “meublement” was. Dit behoort lekker te wees. Gewapen met pen en inskrywingsvorm, ry ek skool toe. Oorkant die yslike, oeroue plataanbome langs netjies opgeknapte asbesgeboue wat eens op ‘n tyd ‘n koshuis was, gebeur dit. Ek sit tjoepstil in my kar en staar voor my uit terwyl die fliek in my kop begin draai. My ma werk as sekretaresse in die skoolkantoor. Dit is 1956. Ek is in St. 1. My ligbruin hare skuinspaadjie geborsel en met ‘n knippie vasgesteek. ‘n Draadheining en sementpaadjies, vaal wintergras en wit ryp soggens vroeg. Later louwarm son onder die groot bome, ‘n heerlike speelplek vir kinders. Ons krap ons voorletters en dié van ons kammakastige kêrels uit op die wit boomstamme. E.G. loves J.d.V. of andersom. Netjies in ‘n hartjie. Vir ewig en altyd. Ons oë en monde vol heerlike kindergeheime. Op ‘n dag sny ek my voet toe ons wegkruipertjie speel. Hoekom het niemand die sinkplate wat langs die gebou lê, weggevat nie? Ou dr. Roos doen knap naaldwerk met drie steke. ‘n Yslike gebeurtenis vir ‘n dogtertjie wat altyd veilig en beskermd voel. Ma was altyd iewers naby. Dié wete ‘n warm troos dwarsdeur my laerskooljare. Eensklaps gryp die besef van verbygaande tyd my vas. Wat ek sopas onthou het, voel soos gister. Toe Juffrou Carmie my later in die skoolsaal aan die jong mammas en pappas bekend stel, sê sy met oortuiging: “Dié tannie het jaaaaaaare gelede hier skoolgehou!” Sy het nie geweet van die jaaaaaaaaaare gelede wat ek hier skoolgegààn het nie. Nietemin, die kleingoed se praatjies is pragtig. Hul woordeskat fenomenaal. Genoeg selfvertroue. Hier en daar enetjie wat te sag gepraat het of te vinnig. Sekerlik ook maar vol senuwees en bewerasies. Dit is ‘n tameletjie vir ‘n klein mensie om voor ‘n saal vol grootmense te staan en redeneer. In ons dae het sulke dinge nie bestaan nie. Ons het niks geweet van woorde soos “hiperaktiwiteit, kommunikasie of www. mieliestronk.co.za” nie. Ek sit my en verluister. Alles het verander. Tog bly ouers altyd ouers. Ek beloer hulle van agter af terwyl hul kosbaarste besittings praat. Liefde en omgee en betrokkenheid is oral te sien. Pryse word uitgedeel, gesiggies straal. Bekendes groet en kuier. Dis amper skemer toe ek huistoe ry. Ek het vergeet om te kyk of ons voorletters nog op die ou plataanboom se stam staan, maar vandag het ek baie hartjies vol liefde beleef. Dankie daarvoor!

Elizabeth Kendall ©

'n Mens weet nooit

Miskien moet ek dit maar net skryf en uit my lyf uitkry. My hele lewe lank was sy my tannie. My mooi jong tannie. Die tannie wat nooit oud geword het nie. Die tannie met die goeie gene. My Pa se jongste en enigste sussie. In die Kaap. Ver. Vandat ek kan onthou, bly Tannie Freda en oom Jannie in die Kaap. Lank, lank gelede toe ek nog 'n skraal en bloedjong student was, gaan kuier ons vir hulle in hul huis in Bellville. Sy kom in die sitkamer ingestap met 'n skinkbord in haar hande: "Ouboet, wil julle bietjie tie hê?" vra sy in haar Bolandse aksent. My Pa, 'n bruingebrande boer van die goeie ou Transvaal, hoor nie mooi wat sy sê nie. Sy praat anders en vinnig. "Wat sê jy Freda?" vra hy.  Sy herhaal wat sy gesê het en almal lag. Ons kuier heerlik. Sy is 'n uitstekende kok en weet hoe om mense te onthaal. Oom Jannie sorg vir grappies en spitsvondighede in sy Bolandse aksent...

 

Op 'n keer kom kuier die Kapenaars vir my ouers en ek, wat toe al getroud was, woon in Levubu waar vrugte so volop is dat mens dit later nie eers meer waardeer nie. Ons maak vrugteslaai en ek skil vinnig 'n pynappel. Tannie Freda en Oom Jannie kuier saam met my ouers by ons. Sy bekyk my. "Jitte Elizabeth, jy sny die helfte van die pynappel weg! " sê sy geskok. Hoekom onthou ek dit....miskien het ek daardie dag geleer om alles wat mens verniet kry, te waardeer. Om nie te mors nie. Dis dalk hoekom ek dit soos gister onthou.

Twee jaar gelede ry ek en my Chris Kaap toe. Lank voor die tyd laat weet ons vir Tannie Freda ons kom by hulle langs. Sy vat-vat aan 80 jaar. Toe ons van Paternoster af bel, beduie sy die pad soos 'n jong vrou. Chris, wat maar nie snelweë en vreemde paaie gewoond is nie, ry seepglad op Tannie Freda se aanwysings en ons stop sonder sukkel voor haar deur in Welgemoed, waar sy en Oom Jannie al jare lank woon. "Almal wil hê ons moet in 'n aftree-oord gaan bly", sê sy later vrolik en opgewek. "Ons wil nie..." Ek kan my in elk geval nie voorstel hoe sy in 'n aftree-oord gaan inpas nie.

Sy nooi my oom Douw-hulle wat nie te ver bly nie. My mooi niggie kom ook. Die tafel kreun onder haar heerlike disse. Sy lyk sestig. Haar hare donker, haar vel so mooi. My oorlede Pa se kleinsus. Ouma het ons toentertyd vertel sy was so bly dat sy nà vier seuns uiteindelik 'n dogtertjie gehad het. Sy het glo kort-kort in die nag opgestaan nà klein Fredatjie se geboorte, kot toe gestap, haar doek oopgemaak en gekyk.....net om seker te maak. Vir Ouma was die wonderwerk amper te groot om te glo.

Vanoggend kyk ek oudergewoonte wat gaan op faceboek aan. Toe ek die bloedrooi blokkie op boodskappe druk, lees ek die nuus. My tannie is sedert gister in 'n koma. 'n Bloedklont in haar kop....skryf my niggie. Kritiek. Laas jaar was sy 80. Dis seker doodnormaal dat iemand van 81 so-iets kan oorkom. Tog.

Skielik verlang ek sommer na almal. Na my Pa, my Ma, my eie Ouboet. Skielik wens ek, ek was maar weer 'n langbeenstudent wat na bloedfamilie se heerlike Bolandse woorde sit en luister. Ek vou Oom Jannie toe in my gedagtes, in my gebede. Ek vou hulle almal toe, my twee ver-niggies wat deur hierdie swaar tyd moet gaan. Bloed is dikker as water. Omdraai is daar nie.

Ek onthou my Ma se heel laaste gedig wat sy geskryf het voor haar dood. En dit troos my. Hoe kort is die lewe, hoe min weet ons. Hoe kosbaar is elke goeie dag onder die son.

 

Ek bel my oom. "Ons was sestig jaar getroud", sê hy verlore. Sestig jaar. Herinneringe om vir ewig te koester.

 

Die Kaap is vandag so ver. So baie ver. En bloed bly dikker as water.

Oom Jannie en Tannie Freda.

(foto onlangs geneem)

'n Ou storie met 'n nuwe baadjie

 

Soos ryp appelkose.

Vandag was ‘n anderster Saterdag. Ek het iets gedoen wat ek nie gewoonlik op ‘n Saterdag doen nie. Ek doen dit nie eers gewoonlik op ‘n Maandag of ‘n Dinsdag of ‘n Woensdag nie. Ek doen dit nie eintlik nie. Ek het konfyt gekook.

Goudgeel appelkose hang ons boom vol in ons agtertuin. Ek en Bellatjie pluk soggens vóór skool ‘n handvol en eet dit sommer so in die loop kar toe as ons skooltoe moet ry. Héérlik, héérlik.

In my agterkop het ek beplan om vanjaar konfyt te kook, ons boom dra sulke heerlike vet, gesonde appelkose. Dis elke keer ‘n uitnodiging: “Toe, probeer net, dit kan nie te moeilik wees nie!” fluister ‘n stemmetjie deur die groen blare as ek verbyloop en een in my mond gooi. Ek dink aan my Ma se konfytbottels wat in rye op ons spensrak gestaan het toe ek nog kind-in-die-huis was.
Mara kom kuier by my, ons drink tee en gesels. Die appelkoosboom roep ons buitentoe. Ek vat ‘n mandjie en begin pluk, dra ‘n stoel uit en pluk dié wat hoër hang ook af. Ek pluk en pluk. Mara hou die mandjie vas. Toe dit vol is, gaan gooi sy dit uit in ‘n skottel. Ek pluk nog ‘n mandjie vol. Wie sou nou kon dink daar is so baie! En raai, dit kos nìks.

Ons gaan kook konfyt by Mara se huis. Ons luister musiek. Ons gesels. Die appelkose lê goudgeel in die kastrol en prutgeselse praat. Ek gee dit ‘n roer met die houtlepel. Skielik ruik ek my Ma se kombuis, ek hoor haar lag. Ek sien haar langs my staan. Ek knyp my oë styf toe en asem die salige onthou-geur van kokende appelkose in… in… in. Ek word weer iemand wat ‘n Ma het. Ek word weer heerlik jonk.

Ek en Mara en haar kind drink koffie, ons eet tuisgebakte hawermoutkoekies, die plaas se stiltes vou om ons op die voorstoep. Die huishondjies sit en wag vir iemand om hulle te bederf met krummeltjies koek.
Ons skep die konfyt in bottels, draai die deksels styf vas. Mara se man kom tuis:
”Hmmm, lieflike tekstuur, pragtige kleur!” terg hy. Hy smeer ‘n broodjie met goudgeel botter, plak vars konfyt daarop vas. Ons monde water en ons eet saam. Njammies!
Op pad huistoe ry ek by die begraafplaas verby. Daar staan die denneboom wat ek geplant het ses jaar gelede, yslik groot al, ek sien dit so in die verbyry. Daar is my Pa en Ma se graf.

Op die spensrak tuis staan agt bottels konfyt: goudbruin appelkose van ons eie boom. En in my hart leef my Ma en my Pa saam met elke snytjie brood waarvoor ek môre en oormôre gaan dankie-bid.

Elizabeth Kendall ©

 

Tyd.

 

Dis warm. En stil. Ek lê op die dubbelbed in die rondawel en kyk na die houtbalke, voel die koelte van die grasdak. My gedagtes vat sommer pad.

 

Ou Swarthond lê in die sand langs die rondawel. Hy het vir homself ‘n holte daar gegrawe , lekker knus en minder warm as op sy kombers. Hy pas my op. Werk ek voor in die kamer waar die rekenaar is, rig hy hom in langs die groen klimopblare wat die hele voorste muur van ons ou huis toerank. Hy lek sy pote skoon, lê met sy kop op die sement. Tevrede.

 

Wat hou die toekoms in? Ons weet nie. Om vandag te geniet is die belangrikste. Om gister se herinneringe te koester, is ‘n toedraaigeskenk uit God se Hand. En op hierdie hoekerf waar die akkerboom voor in die straat op aandag staan en honderde herinneringe in sy dik stam opgaar, hier waar die moerbeie swart en soet in trosse hang wanneer Oktobermaand aan die voordeur klop, hier waar die ana- en kareebome hul sagte skadu’s oor ons skouers gooi……in hierdie toegerankte huis lê hope herinneringe.  

 

Hier was ek ‘n kind. Hier was ek  ‘n jongmeisie. Hier het ek ‘n vrou geword. My ouers se spore lê hier, my oorlede broer, my sussie. Tussen hierdie mure het ek al emmers vol trane gestort, gelag , gesels, gehoop, gedroom, gebid. Gelééf in oortreffende trap ja...

Ek was die middelkind. Saam met my Ouboet albaster en giffie gespeel en Cor Dirks se Uile boeke gelees of die Skatkis Deel 1 verslind. Hy kon só lag as ek bang geword het wanneer hy “Die Mensvreter” daaruit voorlees met die nodige stembuigings en nuanses. Saam met Kleinsus pop gespeel, sywurms versorg, Saartjie Baumann en die Maasdorpreeks gelees, Stories van Rivierplaas.  Saam met maats springmielies geëet bo-op die pompkamer se dak, tou gespring, vye gepluk, geskiedenis lê en leer op die grasperk. Soggens wanneer Fanus Rautenbach se Penniefluitjie Kwêla speel op my fiets geklim en skooltoe gery…….waar lê daardie jare nou?

(So om en by een-en-twintig jaar oud....)  

Dié huis het al dikwels metamorfoses ondergaan. Na my egskeiding meer as twee dekades gelede,  laat verf ek die dak pikswart, die mure spierwit. Heelwat later kom daar genadiglik weer kleur in my lewe en verander die huis se voorkoms elke paar jaar.  Binne verander ons ook baie: haal die matte uit, skuur die plankvloere glad en blink. Ons restoureer ou meubels, hang helderkleurige prente oral teen die mure,  foto’s van kinders en kleinkinders. Ons huis lewe. Die bome word al groter en meer skaduryk, daglelies en rose blom en bloei, die litroos trek ‘n bloedrooi somersrok aan…. geheel die tuin word ‘n kuierplek, ‘n rustige hawe, ‘n groen stilhouplek en lafenis vir elke dag. Elke jaar kook ek appelkooskonfyt, maak perskeblatjang, deel vrugte uit aan vriende.

Die voëls kom kuier by die fontein wat Chris en die kinders een jaar vir my gegee het op my verjaarsdag. ‘n Koel stroom water spoel voortdurend uit ‘n groot pot tot binne-in ‘n klipdammetjie. Heerlik is dit om daar te sit en droom, die vrede in te drink, te luister na die duiwe se gekoer-koer of die mossies se tjierie-tjierie tjirpgeluide. En soms, as jy gelukkig is, die kakelaars bo in die boomtoppe te hoor roep.

 

Partymaal wens ek Pa of Ma kon net gou kom inloer en kyk hoe lyk dit nou. Sou Ma tog nie die tuin geniet het nie! En ek hoor al Pa se stem: “Sussa, julle het dit so mooi gemaak. My ou doggie is agtermekaar. “ As hy vir my só gesê het in my jonkweesjare toe Die Lewe nog so vreesaanjaend  gelyk het, het ek sommer weer sakke vol moed gehad vir wat ookal voorlê. ‘n Mens vergeet nooit jou ouers nie. Nooit.

 

My kinders is nou almal grootmense. Ek het hulle een vir een in hierdie huis grootgebid en van hier af uitgestuur na die wye wêreld om hul eie paadjies te loop. Hoe baie maal het ons nie weer heerlike saamkuiers belewe onder die moerbeiboom langs die braaivleisplek of gesellig aan die eetkamertafel nie. Op sulke tye sorg Chris vir heerlike potjiekos of skaapribbetjie of ander wonderdisse wat hy kan optower. Wat ‘n voorreg is dit nie vir my om ‘n man te hê wat lief is vir kosmaak nie!

 Toe ons nuwe bure gister intrek, maak hy vir hulle spaghetti bolognaise en ek maak ‘n bak gesonde slaai. Ons doen dit uit pure blydskap, want die huurhuis het leeg gestaan vir ‘n maand. Dis so lekker om ons soort mense daar te kan hê, ganse van dieselfde dam. ‘n Seëning van Bo.

Ons droom om in die Bosveld te gaan aftree is nog lank nie begrawe nie.Ons huis is steeds in die mark.  Tog besef ons dat alles op die regte tyd gebeur, dat jou lewe nie in eie hande is nie, dat die Here jou koers en pad bepaal. Ek het gister heerlik binnepret gehad na kerk toe ou Tannie Ann my bemoedig met die woorde: “Los alles vir die Here. As jy Hom iets vra, dan gee Hy dit vir jou. Hy hoor, Hy is nie doof nie!”  Daarom is dit lekker om nog tuin te maak, VLU beplannings te doen vir volgende jaar, gesellighede en funksies by te woon in die dorp of by die kerk en elke dag se menswees te geniet.

Wie weet, volgende jaar hierdie tyd bewandel ons dalk grasgroen  Bosveldpaadjies, neem foto’s van rooikophoutkappers in mopaniebome, sit saans by ‘n hardekoolvuurtjie en sien soggens die son goudgeel en vlammend agter die bome uitloer om sag en warm op ons te skyn. Sonskyn in genadestrale. Maak nie saak waar jy jou op aarde bevind nie. Dis altyd daar.

 

 

 

 

Toe sy in Gr. Een was

Toe sy uit die motor klim, gryp haar ogies my vas: “Ek kom by jou bly!” praat die mondjie met die skewe glimlaggie. Ek vou haar klein handjie soos ‘n babavoëltjie in my hand toe. Sag. Sag.
Terwyl sy in die skool is, pak ek haar klere mooi netjies in die kas. Voor in die bruin kamer met die outydse bedjie en die lekker baie boekrakke, die houtvloer en die tjoklitgordyne.
Klein kleertjies: t-hempies en broekies, reënboogpantietjies, ‘n paar mooi rokkies: rooi met pofmoutjies, pienk, groen. Skielik is daar ‘n blomtuin in die kas. En in ons huis trippel klein voetjies oor die plankvloere.

Marietjie, die pop wat ek by my Pa gekry het toe ek vier jaar oud was, sit op die bed. Sy wag geduldig vir Bellakind om terug te kom van Graad Een af. Hulle twee kuier elke middag in hul eie wonderwêreld van drome en stories en verbeel-jou-maars. Dan word Marietjie die kind en Isabella die Juffrou. Hulle praat soms Engels as hulle so voel.

Ons doen ook huiswerk. Dinge het verander. Graad Een is nie meer net kleispeel, toebroodjies-uitruil en vir Juffrou ‘n blom vat nie. Daar is werk om te doen. Klein vingertjies oefen daagliks die letters van die alfabet, oor en oor op Juffrou se voorbeeld. “Ek kan, ek kan!” sê Isabella slim as Ouma wil wys.

Daar’s borgvorms en vertonings en ‘n skoolhoof se verjaarsdag, daar’s maatjies by die skool en ‘n nuwe pienk kosblik in die tas. Soggens stap sy Graad Een-Parrabeen vol selfvertroue alleen tussen die roosbome deur na haar klaskamer toe. “Ouma, jy moet waai!” groet sy vrolik. Ons gooi klapsoene deur die lug.

Teen laatmiddag is dit lekker buite. Die warm son het agter die muur gaan lêplek soek. Hagar, die swart Labrador, weet. Sy stert swaai jubelend as ons uitkom. Sy oë blink. “Hagaitjie, Hagaitjie!” roep Bellakind haar hondemaat. Ons gooi vir hom ‘n rubberbal, maak beurte. Hy gaan haal dit, maar is nie te lus om dit dadelik terug te gee nie.
”Hagar!” raas Bella. “Gee die bal !” Hy laat val dit uit sy bek, krap dit met sy poot onder sy bors in en lag vir haar. “Hagaitjie, gee!” flikvlooi sy mooi en wikkel met die klein handjie onder die swart hond se warm lyf in. Gryp die bal. Skaterlag! “Ouma, kyyyyyk!” en daar trek die bal weer met Hagar agterna. Heerlike, heerlike somersmiddae vol pret.

Ons hou konsert. Ouma sit op die houtbank onder die boom. Die fontein se water sing ‘n sagte liedjie van liefhê. Isabella word ‘n prinses, ‘n sangeres, ‘n ikoon. Sy sing en sing. Rittel die lyfie, draai die ogies: “O, ek wil huistoe gaan, na mamma toe. Die rivier is vol my trane rol. ‘n Bokkie wat vanaand by my wil lê, sy kan maar lê, ek is ‘n loslappie!”

Ouma klap hande. Hagar swaai sy stert. Die voëls in die bome fluit saam. Later kom Oupa ook. Nou is ons ‘n skare. Ons klap hande soos duisend mense. En ons lag. Ons drink tee uit blou boepensbekers.

Toe dit slaaptyd is, bid Bellakind: “Dankie liewe Here, vir kos en klere. Dankie vir ‘n Mamma en ‘n Pappa en vir Reuben. Beskerm vir Mamma en vir Pappa en vir Reuben. Beskerm vir my en vir Ouma en Oupa. Dankie dat ek nou lekker gaan slaap. Seën ons. Amen.”
Ek trek die duvet oor die smal skouertjies. In my hart brand ‘n kers. Die lig daarvan is sag en warm.

2010 se onthou...

Uit die hemel.

Dis naweek en Bellatjie gaan huis toe. Bo teen die ligblou hemel hang ‘n wit sekelmaantjie en glimlag vir ons.

By die hekkie groet sy met haar bekende rympie:
“Lekker bly Ouma! Droom van my, ek droom van jou, jy is in my hartjie!”

Haar bruin ogies vlieg hemelwaarts en pluk die wit halfmaan vrolik af: “Daar’s vir jou ‘n smile, Ouma!”

Ek kan nie ophou glimlag nie……..